Vulva, vajina, penis, testisler, rektum veya vücudun diğer bölgelerine; prezervatifin içine ve/veya dışına, seks oyuncaklarına arzu edilen ve ihtiyaç duyulan miktarda uygulanabilen kayganlaştırıcıların, kişisel tercih (aromalı/aromasız, ısıtıcı/ serinletici vb.), ihtiyaç ve gerekliliklere bağlı olarak farklılaşan çeşitleri bulunmaktadır. Kayganlaştırıcılar temel olarak su bazlı (gliserinli/ gliserinsiz), silikon bazlı ve yağ bazlı olarak üçe ayrılmakla beraber, petrol bazlı kayganlaştırıcılar da bulunmaktadır [1].
Su bazlı kayganlaştırıcılar, en yaygın olarak bulunan, uygun fiyatlı, özellikle anal ilişki için önerilen [1, 2] ve vajinanın doğal lubrikasyonuna en çok benzeyen [3] kayganlaştırıcı çeşididir. Çoğu su bazlı kayganlaştırıcıya, nemlendirici etkisinden ve tatlı bir tat sağlamasından dolayı gliserin eklenir. Gliserinli su bazlı kayganlaştırıcıların, çabuk kuruyabilmesi, çok sıvı ya da yapışkan yapıda olabilmesi, mantar enfeksiyonlarına yatkın vajinalı bireylerde mantar oluşma riskini artırması, cilt hassasiyeti olan bireylerde içeriğindeki paraben gibi koruyuculardan dolayı iritasyona neden olabilmesi ve HIV bulaşma riskini artırabilmesi gibi yan etkileri bulunmaktadır. Gliserinsiz su bazlı kayganlaştırıcılar etkisini daha uzun süre göstermekle beraber, irritasyon ve hassasiyet olasılığını azaltır; fakat gliserinli su bazlı kayganlaştırıcılara kıyasla tadı daha acıdır ve bulunması daha zordur [1]. Her iki su bazlı kayganlaştırıcı türü de doğal kauçuk lateks (sentetik olmayan) prezervatiflerle kullanılabilir, bazı “kayganlaştırıcılı prezervatifler”de de bulunabilir [1, 2, 4]. Suya dayanıklı olmadığından leke bırakmaz, fakat duşta kullanıma pek uygun değildir [3].
Silikon bazlı kayganlaştırıcılar, çoğunlukla “kayganlaştırıcılı prezervatifler”de de bulunan [2], hipoalerjenik (alerjen maddelerden arındırılmış), hassas genitallerde kullanıma uygun, özellikle vajinal kuruluğa karşı önerilen, suya dayanıklı, kokusuz, tatsız, kalıcı, HIV bulaşma riskini artırdığı bulunmamış ve doğal kauçuk lateks prezervatiflerle kullanılabilen kayganlaştırıcılardır [1]. Pahalı olması, zor bulunması, oldukça yanıcı yapıda olması, kullanımdan sonra kullanılan bölgenin su ve sabunla yıkanmasının gerekmesi [1], özellikle silikondan yapılmış seks oyuncaklarına zarar verebilmesi [4] ve leke bırakabilmesi [3] olumsuz özellikleridir.
Yağ bazlı kayganlaştırıcılar (zeytinyağı, palm yağı, hindistan cevizi yağı, bebek yağı vb.), kolay erişilebilir, uygun fiyatlı, yutması güvenli ve sentetik (poliüretan veya nitril-bazlı) prezervatiflere zarar vermeyen [1]; fakat doğal kauçuk lateks prezervatiflere zarar verdiği için beraber kullanılmamaları gereken, petrol bazlı kayganlaştırıcılarla karıştırılan, vulva ve vajinada uzun süre kaldığında irritasyona, bakteri ve mantara sebep olabilen [1, 2], çoğunlukla cinsel ilişki için üretilmemiş ürünler olan ve leke bırakan kayganlaştırıcılardır [3].
Petrol bazlı kayganlaştırıcılar (vazelin, mineral yağ, masaj yağı vb.), uygun fiyatlı, kolay erişilebilir, rektumda kullanımı güvenli, sentetik (poliüretan veya nitril-bazlı) prezervatiflerle kullanılabilen; fakat doğal kauçuk lateks prezervatiflere zarar veren, vajinal florayı kötü etkileyebilen, vajinal irritasyon ve enfeksiyon riskini artıran, ve kumaşlarda leke bırakan kayganlaştırıcılardır [1].
Kaynaklar