Cinsiyet simgelerinin nereden geldiği ve anlamlarını nasıl kazandıkları merak edilen konular arasında yer almaktadır.
Yaklaşık bin yıldır hayatımızda olan cinsiyet simgeleri ve bu sembollerin anlamları derin tarihi kökenler barındırmaktadır. Antik Yunan ve Roma tarihi ile ilgili kayıtlara bakıldığında, cinsiyet simgelerinin sıklıkla kullanıldığı görülmektedir. Tarihi notlar, cinsiyet sembollerinin ortaya çıkışını gezegenlerle ve tanrılarla ilişkilendirmektedir. Günümüzde ise antik kökenli cinsiyet simgelerine cinsiyet kavramını genişletmek adına yenileri eklenmiştir. Bu yazımızda da cinsiyet simgelerinin tarihsel gelişimine ve anlamlarına değineceğiz.
Cinsiyet Simgeleri Tarihi
Cinsiyet simgeleri, cinsiyetleri temsil eden astrolojik kökenli sembollerdir. 2005 yılında British Medical Journal dergisinde yayınlanan “Antik ve modern cinsiyet sembolleri kökenleri ve soyağacındaki ikonografi (Sex symbols ancient and modern: their origins and iconography on the pedigree)” isimli makalede, cinsiyet sembollerinin ortaya çıkışı tartışılmaktadır [1, 2].
Makalenin yazarı nörolog G.D. Schott, cinsiyet sembollerinin başlangıçta Mars (Thouros) ve Venüs (Phosphorous) gezegenlerinin kısaltması olarak kullanıldığını belirtmektedir [1, 2]. Makaleye göre, antik Yunan döneminde astrologlar gezegen hareketlerini gözlemlerken gezegenleri sembollerle kaydetmekteydiler [1, 2, 3]. Başlangıçta çemberin tepesinde bulunan ok sembolü (♂) Mars gezegenini, çemberin altında artı işareti bulunan (♀) sembol ise Venüs gezegenini temsil etmekteydi [1]. Daha sonraları ise Mars gezegenine ait sembol (♂) erkeklerle, Venüs gezegenine ait sembol (♀) ise kadınlarla ilişkilendirilmiştir [1, 2].
Aynı zamanda Scott makalesinde, 1700’li yıllarda yaşayan İsveç botanist, Carl Linnaeus'un katkılarından da bahsetmektedir [1, 2]. Orta çağ dönemlerinde de simyacılar tarafından kullanılan bu cinsiyet sembolleri, Linnaeus tarafından da benimsenmiştir [2, 3]. Taksonominin babası olarak bilinen Linnaeus, melez bir bitkinin dişi ebeveynini belirtmek için ♀, erkek ebeveynini belirtmek için ♂ sembolünü kullanmıştır [2, 3, 4]. Linnaeus'un bu sembol seçimi kısa zaman içinde zooloji, biyoloji, genetik ve tıp alanlarında da kabul görmüştür. Böylece bu iki cinsiyet sembolü evrensel hale gelmiştir [2].
Günümüzde ise genetikçiler, cinsiyet belirtmek için kare ve daire sembollerini kullanmaktadırlar [2]. Bunun nedeni ise, Scott’un makalesinde bahsettiği üzere, Amerikalı Doktor Pliny Earle’ye dayanmaktadır. Earle, The Bloomingdale Insane Asylum adlı hastanede, renk körlüğü üzerine yaptığı bir araştırma için soy haritası çıkarmıştır [2]. Bu soy haritasında cinsiyetleri belirtmek için kare ve daire işaretlerini kullanmayı tercih etmiştir [2, 4].
Araştırmada neden özellikle daire ve kare işaretlerinin seçildiğine dair kesin bir bilgi bulunmamaktadır. Ancak Scott’un duyduğu bir teoriye göre, Earle’nin kullandığı yazıcı o zamanlar standart olarak kabul edilen cinsiyet simgelerini barındırmamaktaydı [1, 2]. Bu nedenle Earle, müzik notalarından yola çıkarak kare ve daire sembollerini kullanmayı tercih etti.
1993 yılında ise Wendy Parker transgender bireyler için evrensel olarak kabul gören çemberin uçlarından çıkan ok, artı ve üzerinde çizgi olan ok (⚧) sembolünü tasarlamıştır [4]. Ayrıca lezbiyenler için iç içe geçmiş artı sembolü (⚢), gayler için ise iç içe geçmiş ok sembolü (⚣) kullanılmaktadır [1].
Cinsiyet Sembollerinin Anlamları
Cinsiyet simgeleri geçmişten bugüne farklı dönemlerde çeşitli tanrı ve tanrıçalarla ilişkilendirilmektedir. Maskülinite ve feminite kavramları üzerinden semboller anlam kazanmıştır. İlerleyen dönemlerde ise, tıp ve biyoloji alanında evrensel bir dil olarak kullanılmıştır. Cinsiyet kavramı üzerine geliştirilen ve artan farkındalık sayesinde bu sembollere yenileri eklenmiştir.
Antik Mezopotamya Dönemi [3]
♀ : Aşk ve Savaş Tanrıçası Ishtar, doğurganlık, kadın
♂ : Savaş Tanrısı Nergal
Antik Roma Dönemi [3]
♀ : Venüs gezegeni, Aşk Tanrıçası Venüs, kadın, Venüsün Aynası, bakır
♂ : Mars gezegeni, Savaş Tanrısı Mars, erkek, demir
Antik Yunan Dönemi [3]
♀ : Aşk Tanrıçası Afrodit, kadın
♂ : Savaş Tanrısı Ares, erkek
Günümüzde [1]
⚦ ⚨ ⚩ : Hermafrodit, transgender, transeksüel, intersex,
⚲ : Hadım edilmiş kişiler, doğurgan olmayan kişiler, ikili cinsiyet sınıflandırmalarına dahil olmak istemeyen kişiler
⚪ : Aseksüel, kadın ya da erkek olarak tanımlamak istemeyen kişiler, ikili cinsiyet kimlikleri dışında bir spektrum üzerinde yer almayı tercih eden kişiler
⚢ : Lezbiyen kişiler
⚤ : Heteroseksüel kişiler
⚣ : Gay kişiler
⚥ : Biseksüel kişiler
Cinsiyet simgeleri erken dönemlerde astrologlar ve simyacılar için bir kısayol olarak öne sürülmüştür. Modern zamanlarda ise bu kısaltmalar bilim dünyasında yerini almıştır. Evrensel cinsiyet simgeleri biyolojik ve fiziksel farklılıklar temel alınarak kullanılmıştır. Ancak cinsiyet kavramı konusunda artan farkındalık sayesinde artık cinsiyet simgeleri farklı şekillerle karşımıza çıkabilmektedir.
Kaynaklar
Comments